Smaragd hagedis ( Lacerta viridis )

Nederlandse naam: Smaragd hagedis
Wetenschappelijke naam: Lacerta viridis
Herkomst: Westelijk Slovenië, Rusland.
Leeftijd: 15 tot 20 jaar
Dagtemperatuur: 30 - 35°c
Geboorte: Ei leggend
Activiteit: Dagactief
Wetgeving: Cites B
Klimaat: Subtropisch
Verblijf: Terrarium met minimale afmetingen van 120x50x50

Van nature

De oostelijke smaragdhagedis komt voor in de landen Bulgarije, Griekenland, Kroatië, Hongarije, Moldavië, Oekraïne, Oostenrijk (Deelstaten Karinthië, Steiermark, Burgenland, Neder-Oostenrijk, Opper-Oostenrijk) Polen, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Tsjechië en Turkije (oostelijke Zwarte Zeekust).
Het verspreidingsgebied verschilt vaak per ondersoort, zie onder ondersoorten.

Ook in sommige noordelijker gelegen gebieden komt de hagedis voor. In zuidoostelijk Duitsland komen enkele geïsoleerde populaties voor, zoals in het Rijndal. Daarnaast duiken af en toe uitgezette exemplaren op, zoals in 2006 in het Heidebos in de Oost-Vlaamse gemeente Moerbeke.

De habitat bestaat uit sterk begroeide gebieden zoals bosranden en bossen, daarnaast wordt de hagedis in meer open delen met veel vegetatie aangetroffen. Sterk begroeide gecultiveerde landschappen zijn eveneens geschikt, zoals rommelige tuinen en boomgaarden. De hagedis komt wat betreft hoogteverspreiding voor van laaglanden op zeeniveau tot een hoogte van 2130 meter boven zeeniveau.

Huisvesting  

Smaragdhagedissen kunnen zowel in binnen- als buitenterraria worden gehouden. Mijn dieren zitten het grootste deel van het jaar (april- november) buiten zolang de temperatuur dit toelaat. De rest van de tijd zijn ze in winterslaap of in de binnenterraria. Als in het najaar/winter een vorstperiode wordt voorspeld haal ik de dieren naar binnen. Hoewel het met enige aanpassingen mogelijk is om de dieren het hele jaar buiten te laten, heb ik er voor gekozen om zowel een gedeelte van de winterslaap als de voortplanting binnen te laten plaatsvinden. Op deze wijze heb ik meer controle over de dieren en blijkt de voortplanting ook veel succesvoller te verlopen. De binnenterraria zijn in de loop der jaren steeds veranderd en verbeterd. In middels worden de dieren ondergebracht in een grondig verbouwde kast van een bekend Zweeds woonwarenhuis. De kast staat op de noordzijde in een geïsoleerde en verwarmde serre. Deze goed geventileerde terraria hebben afmetingen van 80×40×80 cm (lxbxh) en zijn ingericht met grote van piepschuim gemaakte stenen waarin holtes zijn gemaakt, wat platte kalkstenen, druivenhout en plastic planten. In het piepschuim is een bak met potgrond weggewerkt waarin de vrouwtjes hun eieren kunnen afzetten. Alles is er op gericht om zoveel mogelijk oppervlak te creëren. Een ingewikkeld belichtingsschema is niet nodig en de verlichting brandt 12 uur per dag. Een 30 Watt TL is boven in de bak gemonteerd en een dimbare 40 Watt warmtespot hangt ongeveer 30 cm boven een platte steen. De transformator van de TL, die gloeiend heet wordt als de TL brandt, is uit de armatuur gehaald en verzonken in het piepschuim. Onder de transformator is een sponsje aangebracht waardoor de transformator tegen de onderkant van een platte steen aandrukt. Hierdoor ontstaat een extra plek voor de dieren om zich ook aan de buikzijde op te warmen. De luchttemperatuur overdag is rond de 25˚C, onder de spot boven de verwarmde platte steen is het veel warmer. Ondanks de geringe afmetingen kan ik in dit soort terraria zonder problemen groepen van 5-6 volwassen hagedissen houden. Mannetjes zijn onderling zowel binnen als buiten de voortplantingstijd zeer onverdraagzaam en zullen elkaar tot de dood bevechten. Vrouwtjes kunnen over het algemeen wel in een groep samen met één mannetje worden gehouden. De buitenterraria zijn vrijwel volledig van glas en met de afmetingen van 100x100x200 cm (lxbxh) aanzienlijk groter dan de binnenterraria. De inrichting bestaat uit dezelfde elementen als de binnenterraria, alleen is het piepschuim hier tot een imitatiemuur verwerkt en zijn de planten echt. De vloer is van beton waardoor de dieren voor eventuele inspectie of aan het einde van het seizoen weer makkelijk te vinden zijn. Deze buitenterraria worden niet extra verwarmd en de dieren zijn dus afhankelijk van het invallende zonlicht voor verlichting en warmte. Aangezien de terraria op het zuidwesten staan, kan de temperatuur in de zomer flink oplopen. Om oververhitting te voorkomen kan één van de zijruiten door gaas worden vervangen en gaat een deel van het dak automatisch open bij hoge temperaturen. In deze terraria worden naast volwassen smaragdhagedissen ook verschillende kleine halskraaghagedissen gehouden zoals Ruïnehagedissen (Podarcis sicula) en Peloponnesos muurhagedissen (Podarcis peloponnesiaca). Smaragdhagedissen zijn geen hagedisseneters en negeren deze kleinere soorten dan ook. De juvenielen, die meestal al in maart worden geboren, gaan zo gauw het weer dit toelaat naar buiten. Daar worden ze ondergebracht in eenvoudige buitenterraria die bestaan uit met kippengaas afgedekte zwarte metselkuipen. Het zwarte plastic warmt in de zon snel op en de kuipen kunnen gedurende de dag makkelijk verplaatst worden om zo de dieren zo lang mogelijk van het zonlicht te laten profiteren. In de bodem zijn een aantal kleine gaatjes geprikt zodat regenwater kan weglopen.

Voeding  

Smaragdhagedissen zijn geen moeilijke eters en accepteren vrijwel alle soorten insecten, spinnen, wormen en huisjesslakken als voedsel. Voor mijn smaragdhagedissen bestaat het dieet buiten de zomer voornamelijk uit grote aantallen zelf gekweekte kakkerlakken (Shelfordella tartara), afgewisseld met meelwormen en soms wat stukjes kipfilé. Al dit voedsel wordt bepoederd met vitaminen/mineralen preparaten zoals Korvimin en Minerall. In de zomer wordt zoveel mogelijk met zogenaamd ‘weideplankton’ gevoerd. Dit is een mix van insecten, spinnen en slakken die met een net buiten wordt gevangen. Het voeren van weideplankton tijdens een gedeelte van het jaar is van essentieel belang voor het behoud en het ontwikkelen van de intens gele en groene kleuren die smaragdhagedissen in het wild hebben . Soms worden wat stukjes sepia in de terraria gestrooid die met name door de vrouwtjes graag worden gegeten. In het water wordt tijdens de voortplantingstijd vitamine AD (Davitamon) toegevoegd (1-2 druppels per 100 ml). 

Voortplanting 

De hagedissen komen in de lente vanaf april uit hun winterslaap en zoeken elkaar op voor de paring. De mannetjes komen iets eerder tevoorschijn dan de vrouwtjes en zijn al rond maart te zien, de voortplantingstijd duurt tot juni. De mannetjes verdedigen een territorium waarbij ze concurrenten fel bestrijden. De gevechten van de mannetjes zijn goed bestudeerd bij dieren in gevangenschap. Een mannetje dat op het punt staat een tegenstander aan te vallen buigt zijn kop zo dat zo veel mogelijk van de blauwe keel en zijkanten van de kop te zien zijn. Als de mannetjes elkaar aanvallen bijten ze in de kop van de tegenstander en ook wordt krachtig met de staart geslagen. De dieren kunnen hierbij letsel oplopen, het gevecht eindigt als een van de twee zich onderdanig gedraagt. Dit gebeurt door de kop te verheffen en met de poten trappelende bewegingen te maken, waarbij het dier blijft stilstaan. Waarschijnlijk dient dit om aan te geven dat het dier tot vluchten bereid is.
Tijdens de paring ankert het mannetje zich aan het vrouwtje door haar in de kop te bijten waarbij hij zijn staart onder haar lichaam buigt. De paring heeft hierdoor veel weg van een gevecht. Met een van de twee hemipenissen maakt het mannetje contact met de cloaca van het vrouwtje. Na de paring blijft het koppeltje enige tijd bij elkaar, waarbij het mannetje zijn partner bewaakt.

De smaragdhagedis is eierleggend, het aantal eitjes varieert van vijf tot meer dan twintig. De eitjes zijn wit en enigszins ovaal van vorm en hebben een perkamentachtige schaal. De vrouwtjes zetten de eieren na ongeveer 6 weken af waarbij ze begraven worden in een holletje. De embryo's ontwikkelen zich gedurende enkele maanden en komen rond augustus en september uit het ei. De incubatietijd is afhankelijk van de omgevingstemperatuur, bij een temperatuur van 27 graden komen ze uit na 65 dagen en bij 32 graden komen ze na 45 dagen uit.

Als de jongen uit het ei kruipen zijn ze ongeveer vier centimeter lang inclusief staart. Ze zijn al direct zelfstandig en zodra ze het ei hebben verlaten gaan ze op jacht naar kleine insecten. Ze moeten reserves aanleggen voor hun eerste winterslaap. De oudere dieren hebben zich allang teruggetrokken in hun schuilplaats als de juvenielen nog te zien zijn. De winterslaap vindt plaats in oude holen van knaagdieren, holle bomen, holtes tussen boomwortels en andere vorstbestendige plaatsen. Het duurt ongeveer drie jaar eer de jongen volwassen zijn. De smaragdhagedis heeft een levensverwachting van meer dan tien jaar.

Ziekten en aandoeningen 

Als de dieren goed verzorgd worden, zijn er relatief weinig gezondheidsproblemen. Bij de jonge dieren wil nog wel eens een vitamine A tekort optreden. Dit uit zich door dichtzittende oogjes en luchtwegproblemen waardoor de jonge dieren zelfs hoorbaar kunnen niesen. Als er op tijd wordt ingegrepen door vitamine A aan het drinkwater toe te voegen en de oogjes met onverdund vitamine A oplossing in te smeren verdwijnen de problemen binnen enkele dagen. Een veel groter probleem zijn mijten. Deze parasieten zijn soms te zien als kleine donkere bolletjes op het lichaam en meestal zitten ze ook onder de buikschilden. Door een infectie met mijten verandert het gedrag van de hagedissen. De dieren krabben zich meer dan normaal en zitten vaak naar hun voor- en achterpoten te kijken of proberen de mijten met likken te verwijderen. ’s Nachts kruipen de hagedissen ook niet weg in hun schuilplaatsen, maar zoeken juist de hogere gedeeltes van het terrarium op om zo aan de mijten die ’s nachts actief zijn te ontkomen. Een vermoeden dat de dieren geïnfecteerd zijn, kan het best worden bevestigd door ’s nachts met een zaklampje op de hagedissen te schijnen. De volwassen mijten lopen dan door het terrarium en over de hagedissen. Ze zijn dan vooral te zien op de dunne huid rondom de ogen waar ze waarschijnlijk makkelijk bloed kunnen zuigen. Smaragdhagedissen zijn bijzonder gevoelig voor deze infectie en indien ze niet wordt behandeld gaan de dieren er uiteindelijk aan dood. De oplossing is simpel; door met een klein kwastje wat Frontline spray (een anti-vlooien middel voor honden en katten) op de buikschilden en de staartwortel aan te brengen zijn de mijten voor langere tijd verdwenen. Omdat dit middel, zoals vrijwel alle insectenverdelgingsmiddelen, een neurotoxine is, kunnen bij overdosering neurologische problemen optreden die jonge hagedissen fataal kunnen worden.

Benodigde ervaring  

Voor het op een verantwoorde wijze houden van dit huisdier is geen specifieke ervaring nodig.

Zorg  wel dat u zich van tevoren goed informeert en koop bij een goede hobby kweker en NIET bij de plaatselijke dieren winkel.

Aanschaf en kosten 

U kunt een smaragdhagedis kopen bij een gespecialiseerde kweker. 

De prijzen voor een smaragdhagedis beginnen bij € 70,- 

De aanschaf van een terrarium, juiste lampen en inrichting lopen op tot enkele honderden euro's